logo_compleet_kleur_transparant_header_klein.png

Voernijd, hoe druk moet je je erom maken? (deel 2)

In deel 1 van dit blog over voernijd heb je kunnen lezen over wat voernijd precies is en wat de mogelijke oorzaken kunnen zijn. In deel 2 bespreken we de mogelijke gevolgen en natuurlijk de oplossingen die er zijn om voernijd te voorkomen en te verhelpen.

Hoe erg vinden we voernijd eigenlijk?

De gevolgen van voernijd hangen helemaal af van hoe het zich uit. Gedraagt een paard zich zo heftig dat hij andere individuen gaat bijten en trappen en ze dus verwondingen toebrengt, dan zien mensen dit als probleemgedrag. Idem ditto als een paard zich in aanwezigheid van (ruw)voer agressief gedraagt richting een mens. Maar is het betrekkelijk mild, dan vinden de meeste paardeneigenaren en -verzorgers het vaak niet ernstig, en denken ze “Hij is nu eenmaal zo en ik kan ermee leven.” Alleen kan het, wanneer je er geen aandacht aan schenkt, van een in eerste instantie milde voedselnijd extremere vormen aannemen. Dit zal gebeuren als de schaarste blijft bestaan en het paard wordt beloond voor zijn voernijdgedrag. En dan wordt het soms lastiger om het er weer uit te trainen, zeker als het ook gevaarlijk wordt voor de verzorgers van de dieren.

Schrapen is een vorm van voernijd.

Wij denken wel dat een beetje voedselnijd, dus enkel milde vormen van dreigen, niet ernstig hoeft te zijn; dit is natuurlijk paardengedrag en een vorm van communicatie. Shanna vertelt dat ze het gedrag ook ziet als signaalfunctie dat haar pony’s op dat moment te weinig eten hebben (gehad). “Ik probeer dit gedrag wel zoveel mogelijk te voorkomen, maar een dag een paar uur zonder eten, zie ik niet als een groot probleem. Ik wil dit alleen niet structureel zo zien. Soms is het ruwvoermanagement best lastig; er zijn dagen bij dat ze veel minder eten dan andere dagen. Pas je hier de hoeveelheden ruwvoer op aan om verspilling te voorkomen, dan heb je weleens kans dat ze een dag iets minder hebben.”

Mogelijke gevolgen van voernijd

Naast boze gezichten en onrust binnen de groep kan voernijd ook andere gevolgen hebben. Wanneer paarden bijvoorbeeld gaan schrokken kan dit koliek, slokdarmverstopping of bijvoorbeeld vermagering vanwege minder goede vertering veroorzaken. En je kunt je misschien ook voorstellen dat het gedrag dat ze vertonen wordt geuit door de stress die ze ervaren. Is er voortdurend een tekort, dan kan dit voor chronische stress zorgen en dat heeft negatieve gevolgen op het lichaam.

Oplossingen

red apple on top of books
Appel is een bron met een hoge waarde.

Het goede nieuws is dat voernijd zeker opgelost kan worden. Wanneer aan alle randvoorwaarden wordt voldaan zal het gedrag vanzelf uitdoven. Maar wanneer het weer wordt “uitgelokt”, dus er is weer honger of er is sprake van een bepaalde bron met een hoge waarde (bijv. appels, slobber, of lekkere brokjes), dan kan het gedrag weer snel worden vertoond. Met andere woorden, het gedrag blijft sluimerend aanwezig bij het paard.

Shanna vertelt dat dit bij haar pony’s ook een probleem is geweest in het verleden. “Door overgewicht ben ik gaan reduceren in de hoeveelheid ruwvoer. Hier werden de pony’s wel nukkig van; ze werden erg happerig en snauwerig naar elkaar. Dit heb ik aangepast en nu zorg ik ervoor dat ze een soort van beperkt onbeperkt ruwvoer hebben. Maar ik accepteer het wel wanneer ze soms tot maximaal 4 uur zonder eten staan.”

Wil je daar meer over weten, kijk dan deze youtube video van Shanna.

Voernijd oplossen via training

Bepaald gedrag dat paarden laten zien vanwege voernijd, bijvoorbeeld tegen de deur trappen, schrapen, of traliebijten, kun je oplossen door middel van training. Het is uiteraard wel belangrijk om eerst de randvoorwaarden zo optimaal mogelijk te maken. Dus zorg er sowieso voor dat er zoveel mogelijk aan alle natuurlijke behoeftes is voldaan.

We kunnen ons wel voorstellen dat wanneer je je paard op een grotere pensionstal of manege gestald hebt staan, dit erg lastig kan zijn. Meestal is er geen tijd op zulke stallen om te wachten met het geven van het voer totdat het paard het gewenste gedrag laat zien, zodat het ongewenste gedrag niet telkens beloond wordt. In dat geval zal de oplossing dan eerder zijn om een andere, geschiktere plek voor je paard te vinden.

Het is helaas wel zo dat wanneer een dier eenmaal voernijd heeft gehad, dit ook makkelijk weer terugkomt zodra de risicofactoren weer opnieuw aanwezig zijn.

Om voernijd op te kunnen lossen is stap één, zorgen dat er voldoende ruwvoer is én blijft. Daarnaast zul je voldoende voerplekken moeten bieden aan de paarden als ze in een groep staan, ofwel minimaal het aantal paarden plus een. Zorg dat er voldoende ruimte is voor de paarden in het algemeen maar zeker op en rond de voerplekken.

Met het geven van brokken of ander krachtvoer zal je ze meestal apart van elkaar moeten voeren, zeker als niet alle paarden even snel hun eten op hebben.

Daarnaast is het belangrijk dat je bij het voeren let op het gedrag van je paard. Laat hij ongewenst gedrag zien, dan moet je de emmer brokken niet neerzetten of de schep krachtvoer in zijn bak doen. Wacht totdat het paard gedrag laat zien wat wel gewenst is. Dit zal je meestal niet in één keer kunnen aanleren. Je zal dit in kleine stapjes moeten opbouwen, waardoor je langzaam het gewenste gedrag “kneed”: een neutrale houding van het paard met alle vier de voeten op de grond.

Je moet er wel rekening mee houden dat je hoogstwaarschijnlijk te maken gaat krijgen met uitdovingsweerstand als je hier actief mee aan de gang gaat. Dit betekent dat het gedrag eerst zal toenemen voordat het uiteindelijk uitdooft. Je kan dit vergelijken met bijvoorbeeld een kindje dat de aandacht van zijn moeder wil. Hij begint zachtjes om mamma te vragen, krijgt hij de aandacht niet dan zal hij steeds harder gaan roepen. Totdat het kind op een gegeven moment beseft dat het geen succes heeft en zal stoppen met roepen. Dus wanneer je paard bijvoorbeeld bijtgedrag laat zien bij voernijd, of ander potentieel gevaarlijk gedrag, zorg er dan wel voor dat je zelf altijd veilig staat. Verder is het essentieel dat eventuele andere verzorgers van je paard weten dat je dit traint en ze hetzelfde doen. Anders is het water naar de zee dragen.

Wat niet handig is om te doen is bijvoorbeeld schreeuwen of een hard geluid maken tijdens het ongewenste gedrag. Het gedrag kan zelfs toenemen omdat het paard dan aandacht krijgt en als dat hem een goed gevoel geeft (denk aan “negatieve aandacht is ook aandacht”), zijn gedrag dus beloond wordt.

Andere oplossing bij paarden met overgewicht of ondergewicht en voernijd

Shanna vertelt dat ze zelf paarden heeft met overgewicht en voernijd en dat ze dit door het voermanagement aan te passen aardig onder controle heeft gekregen. Hierbij heeft ze gemerkt dat het belangrijk is om de energiewaarde van het ruwvoer te controleren. Want bij ruwvoer met een zeer hoge energiewaarde moet je in verhouding zo weinig voeren dat het paard weinig buikvulling heeft en hierdoor toch honger krijgt.

Daarnaast zou je ervoor kunnen kiezen om een geautomatiseerd systeem aan te schaffen waardoor je eens in de zoveel tijd toegang tot ruwvoer biedt, maar niet zelf aanwezig hoeft te zijn om het te geven.

Haybutler hooivoerautomaat uitgevoerd met slowfeedernet
Een automatische slowfeeder kan een oplossing zijn bij voernijd.

Mocht teveel eten echt een probleem zijn, dus blijft je paard maar dooreten, dan is het verstandig om dit eens te laten controleren door een dierenarts. Mogelijk dat hier een metabolismestoornis achter zit, zoals insulineresistentie of EMS (equine metabolic syndrome). In dat geval zouden medicijnen, supplementen en/of kruiden een oplossing kunnen bieden.

Een paard met ondergewicht kan voernijd vertonen doordat bij paarden die veel stress hebben de voedingsstoffen niet goed worden opgenomen. Maar denk bijvoorbeeld ook aan een slecht gebit of EORTH (Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis), waarbij paarden pijn ervaren bij het eten en zich “boos” gedragen, waardoor het op voernijd kan lijken. Een maagzweer kan ook buikpijn geven bij een lege buik of juist tijdens het eten van bijvoorbeeld krachtvoer of heel grof ruwvoer.

Ernstige maagzweren kunnen overigens blijven bestaan, ook al heeft een paard continu toegang tot ruwvoer. Laat hier dus altijd onderzoek naar doen en behandel zonodig.

Conclusie

Voernijd is een onderdeel van resource guarding en is in feite een vorm van gedrag dat voorkomt bij een (gevoel van) tekort aan voeding. Een paard of groep paarden met voernijd is niet het einde van de wereld. Maar we denken wel dat je in de gaten moet houden hoe het zich ontwikkelt en er waar mogelijk iets aan zult moeten doen. Enerzijds om te voorkomen dat het over een tijdje uit de hand loopt. Anderzijds om (chronische) stress te voorkomen.

Wij zijn van mening dat wanneer een paard de oren in de nek legt en een boos gezicht laat zien dit hoort bij normaal gedrag. Maar dat dit wel mogelijk een teken is dat er te weinig eten aanwezig is (tenzij het bij brokken voeren gebeurt; dat heeft een hogere waarde voor paarden). Wanneer de gedragingen uitgebreider zijn dan dat, dan is het mogelijk verstandig om naar je management te kijken en eventueel ook actief met het gedrag aan de slag te gaan via training. Heb je hulp nodig bij de training dan kan je hulp inschakelen bij Hester. Heb je hulp nodig in het voermanagement in de vorm van automatisering van de ruwvoerbeurten kijk dan eens op de productpagina of neem contact met ons op voor advies!